Gübre Çeşitleri ve Uygulama Dozları

GÜBRE NEDİR ?

Gübre, bitkilerin sağlıklı büyümesi için gerekli olan katı veya sıvı, organik veya inorganik mineraller içeren bitki için temel kimyasal elementleri bünyesinde bulunduran toprağa serpildiğinde bu minerallerce toprağı zenginleştiren, yapraklara püskürtüldüğünde bitki tarafından emilimi yapılan ve bitkilerin kullanabildiği katkı maddeleridir.

Gübreler genel olarak bitkilerin sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlar. Bitkilerin sağlıklı büyüme ve gelişmesi için gübrelerin yanında toprak yapısı, toprağın Ph değeri ve biyolojik aktiviteside önemlidir. Bu özellikler vereceğimiz gübre türünü ve miktarını etkiler.

Gübreler genel olarak suni ve doğal gübreler olarak ikiye ayrılır.

Gübreler özelliklerine göre ayrıca katı gübreler, sıvı gübreler olarak ikiye ayrılır.

Katı gübreleri; Granül ve toz (kristal) gübre olarak ayırabiliriz.

Granül ve toz gübreleri suda kolay eriyen gübreler ve suda tamamı erimeyen veya geç eriyen gübreler sınıfına ayırabiliriz.

Toprak altı Taban gübreleri ve Toprak üstü serpme gübreleri olarak da ayırabiliriz.

Salınımı hızlı ve Yavaş salınımlı gübreler olarak da sınıflandırabiliriz.

Topraktan uygulanan gübreler ve yaprak gübreleri olarak ayırabiliriz.

Sıvı gübreleri ; Organik sıvı gübreler ve inorganik sıvı gübreler olarak ayırabiliriz.

Yine gübreleri kullanım amaçlarına göre de sınıflandırabiliriz.

İÇERDİĞİ BİTKİ BESİN MADDELERİ (KİMYASALLARA) GÖRE GÜBRELER ;

AZOTLU GÜBRELER 

Azotlu gübreler genel olarak; Bitkilerin yeşil aksamını, vegetatif gelişmelerini teşvik eden, büyümelerini hızlandıran gübrelerdir. Yaprak, filiz, dal gelişimi ve boylanmasına, meyvelerin büyümesine etki eder.

En yaygın olarak kullanılan Azotlu Gübreler Amonyum Sülfat, Amonyum Nitrat ve Üre Gübreleridir. Ayrıca bunlardan üretilen DCN ilaveli gübreler ve değişik oranlarda gübreler piyasada mevcuttur.

Biz en önemlilerinden bahsedeceğiz.

Amonyum Sülfat Gübre ( Şeker Gübre ) :  % 21 N

Amonyum Sülfat; %21 Azot (N) %24 Kükürt (S) içeren bir gübredir.

Kristal yapısı şekere benzediği için çiftçiler arasında “şeker gübre” olarak da bilinir.

Bitkilerin büyümesini teşvik eden karbonhidratlar ve şekerler içerir.

Bitkilerin fotosentez yapma yeteneğini artırarak büyümelerini hızlandırır ve verimlerini artırır.  

Filizlenmeyi teşvik eder. Yaprak ve yeşil aksamı hızlı geliştirir. Bu özelliğinden dolayı bitkileri coşturan bir gübredir. Bitkilerin olumsuz koşullara daha iyi uyum sağlamalarına yardımcı olabilir. Genel anlamda bitkilerin vegetatif gelişmesini sağlar.

Kullanım şekli :

Serpme şeklinde toprağa uygulanır ve bolca sulanır. Damlama ve yağmurlama sipring uygulaması yapılabilir. Ancak doz ayarına dikkatli olunmalı ve uygulama sonrası temiz su verilmelidir. 

    Ürün                          Doz (kg/da)

Meyve Bahçeleri             20-30

Sebzeler (açık tarla)        20-25

Çim                                  25-30

Mera                                30-40

Bağ                                  20-25

Tahıllar                             20-30     

Amonyum Nitrat Gübre ; %33 N

Amonyum Nitrat gübresi bünyesinde %16,5 amonyum ve %16,5 nitrat azotu olmak üzere toplam %33 azot bulunduran bir gübre çeşididir. Toprakta hızlı çözünen bir gübre olması sebebiyle hem hızlı etki eder, hem de etki süresi diğer azotlu gübrelere oranla daha uzun sürer. Amonyum Nitrat uygulaması sonrasında toprakta herhangi bir pH değişimi gözlenmez. Yapısı gereği nötr tipte bir gübre olup her türlü toprakta rahatlıkla kullanıla bilinir. İçeriğindeki nitrat azotunun kolay yıkanması sebebiyle yağış miktarı yüksek olan bölgelerde kullanımı çok fazla tavsiye edilmez. Bu tipteki bölgelerde Amonyum Nitrat kullanımı tek seferde değil, 2-3 uygulama şeklinde olmalıdır. Böyle bir uygulama ayrıca hem verime hem de kaliteye etki etmektedir.

Amonyum Nitrat gübresi kurak bölgeler içinde büyük önem arz etmektedir. Türkiye koşullarında özellikle İç Anadolu gibi yağış oranı az olan bölgelerde %26 CAN gübresi yerine kullanımı tercih edilmelidir, zira Amonyum Nitrat gübresi toprağın kendi nemi ile eriyebilmektedir.

Amonyum Nitrat gübresinin suda hızlı ve kalıntısız çözünen bir yapıya sahip olmasından dolayı, damla sulama sistemlerinde sorunsuzca kullanılabilmektedir.

Toprak Analiz sonucuna göre verilecek azotlu gübre miktarı hesaplaması aşağıda verilmiştir.

Kalsiyum Amonyum Nitrat ( CAN ) Gübre ; %13 amonyum ve %13 nitrat azotu olmak üzere toplam %26 azot bulundurur. Nötr karakterli bir gübre olan CAN her türlü toprakta kullanılabilmekte olup, toprak pH'sini değiştirmez. CAN gübresi, bir taraftan bitkiye ihtiyaç duyduğu nitratı hazır olarak temin ederken, diğer taraftan amonyum iyonlarının toprak kolloidleri tarafından tutulması ile bitkinin bütün büyüme mevsimi boyunca ihtiyaç duyacağı azotu karşılar. Çeltik hariç tüm bitkilerin gübrelenmesinde, bilhassa asidik pH’lı kireçsiz topraklarda kullanılan bir üst gübresidir

 Üre Gübre: % 46 N   

Üre Gübre; Azotlu gübreler içinde azot miktarı en yüksek %46 Azot olan, granül yapılı, beyaz renkli, suda kolay ve çok kolay eriyen bir gübredir. Hem topraktan, hem yapraktan uygulamayla bitkilerin azot ihtiyacını karşılar. Üre, bitkilerin azot ihtiyacını karşılamak için hemen her tür üründe fidelerinin gübrelenmesinde çok yararlıdır. Üre yetersiz verildiğinde bitkinin gelişimi yavaşlar, yapraklar sararır, verim düşer. Üre, bitki gelişiminin bütün evrelerinde kullanılabilme özelliğine sahiptir. Bitkileri hızlı geliştirir. coşturur. Yeşil aksamının koyu yeşil renk almasını ve yaprakların büyük ve filizlenmeyi teşvik eder.

Kullanım şekli :

Üre gübresi ekimle beraber veya ekim öncesi taban gübre (toprakaltı) olarak uygulanabildiği gibi, üst gübre olarak da kullanılabilir. Dekara  12 -14 Kg arasında toprak tahlili ve toprağın durumuna göre uygulanır. Eğer üstten uygulanacaksa 100 lt suya 200 Gr. Üre gübre konularak yapraklara püskürtülür.

 Dicyandiamid (DCD) Azotlu Gübreler :

Yavaş salınımlı akıllı şeker,  (Dicyandiamid, DCD)gübre; Özel formülasyonlu % 21 Amonyum Azotu ve %0,48 Nitrifikasyon inhibitörü içerir.

Çim, Çit, Çiçek, Fidan Bağ ve tüm bitkileri yeşertmek amacıyla kullanılır.

Bitkilerin büyüme ve gelişmesini hızlandırır. Gelişmeye yardımcı olur.

Yapraklarda ve filizlerdeki sararmaları önler.

Çimlerdeki sararma ve cılız gelişimin önüne geçer.

Özel formülasyon sayesinde Azotun daha verimli kullanılması sağlanmaktadır.

İçeriğindeki inhibitörü sayesinde Azotun toprakta yıkanma miktarını azaltmakta ve azot kayıplarının önüne geçmektedir. Uygulanan azotu bitki büyük oranda kullanır.

Bitkide daha homojen büyüme olur.

Azotta uzun süreli etki,

Daha az Azot yıkanması,

Daha az yanma riski. Normal Amonyum Sülfat ( Şeker Gübre) a göre bitkileri yakma ve zarar verme riski çok düşüktür.

İş gücü tasarrufu sağlanır.

Tüm Sebzelerde, Meyve bahçeleri, Bağ, Çim Çit ve Çiçek ve süs bitkileri yetiştiriciliğinde güvenle kullanılır.

Kullanım şekli :

Serpme şeklinde toprağa uygulanabileceği gibi. Damlama, Yağmurlama, sipringle  uygulama yapılabilir.

    Ürün                  Doz (kg/da)                  Ürün               Doz (kg/da)

Tahıllar                      20-30                   Şeker Pancarı        20-30

Muz                          25-40                    Kanola                    30-40

Soğan                      15-20                    Pamuk                    20-30

Meyve Bahçeleri      20-30                   Mısır                       30-40

Sebzeler (açık tarla) 20-25                   Çeltik                     20-25

Çim                          25-30                    Şekerpancarı         20-30

Mera                        30-40                    Bağ                        20-25

Yavaş Salınımlı Akıllı Üre (N-(n-butyl) tiyofosforiktriamide (NBPT)) gübre;

Azotlu gübrelemede etkinlik; bitkinin uygulanan azotu daha verimli kullanması amaçlanır. Azot gübrelemesi zirai uygulamalar arasında en yaygın kullanılan yöntem olup, uygulanan azotun sadece %30 – 35’inden bitkiler faydalanabilmektedir. Her yıl azımsanamayacak miktarda azot bir yandan buharlaşma yolu ile atmosfere geçerken diğer yandan topraktan yıkanma ile uzaklaşarak bitkiler tarafından kullanılamaz hale gelmektedir. Teknolojik gelişmeler ile birlikte, ortaya konan çalışmalar mevcut azot kullanım etkinliğini ölçüp maksimum seviyelere çıkarmak üzerine odaklanmıştır. Bu amaçla, azot gübrelemesinin etkinliğini arttırmak için geliştirilen bir üreaz inhibitörlü gübrelerin kullanılması önerilir. Üreaz inhibitörü, üre gübresinin hidrolizini geciktirerek amonyak (NH₃) formunda azot kayıplarını (buharlaşma) azaltır.

Neden Üreaz İnhibitörü Gübreleri kullanılmalı?

• Bitkide daha homojen büyüme

• Azotta uzun süreli etki

• Daha az nitrat yıkanması

• Daha az yanma riski

• İş gücü tasarrufu

- Uygun miktarda kullanımında verim ve kalitenin artmasına yardımcı olur.- Klasik azotlu gübrelere göre daha az dozda uygulama imkanı sağlar. Normal üre gübreye göre kullanım dozu düşüktür.

Tahıllarda: 20-40 Kanola: 20-30 Pamuk:15-20 Mısır: 30-40 Çeltik: 15-25 Şekerpancarı: 15-20 Bağ:15-25 Muz: 20-40 Meyve Bahçeleri: 20-25 Sebzeler (Açık Tarla): 15-25 Çim: 15-30 Kg kullanılır.

SONUÇ: Toprak analizi yaptırarak vereceğimiz azotlu gübreyi hesaplamamız en doğru seçimdir. Toprak Analizinde verilmesi gereken SAF AZOT miktarı olarak verilirse hangi gübrenin ne kadar verileceği kullanılacak gübre çeşidine göre çevirme katsayıları aşağıdaki gibidir.

Amonyum Sülfat (AS, %21 Azot) gübresine çevirmek için 5,0 ile çarpılır. - Kalsiyum Amonyum Nitrat ( CAN, % 26 Azot) gübresine çevirmek için 4,0 ile çarpılır. - Amonyum Nitrat (AN, %33 Azot) gübresine çevirmek için 3,0 ile çarpılır. - Üre (%46 Azot) gübresine çevirmek için 2,2 ile çarpılır. - Diamonyum Fosfat (DAP, % 18 Azot- % 46 Fosfor) gübresine çevirmek için 5,5 ile çarpılır. - Potasyum Nitrat ( KNO3, %44 Azot-%13 Fosfor) gübresine çevirmek için 7,7 ile çarpılır.

Kullanılacak Azotlu Gübre Miktarı= Analiz ile bulunan Organik Madde Değeri x 3,0 Raporda verilmesi gerekli azot miktarı 9 kg ise; Kullanılacak Amonyum Nitratlı Gübre miktarı= 9 x 3,0 = 27 kg Amonyum Nitrat (%33 lük) / 1 dekar (1dönüm) araziye verilmelidir.

Fosforlu gübreleri 2. makalemizde inceleceğiz.

Yazılarımız genel bilgi amaçlı olup ziraatçınıza mutlaka danışınız.